Begin bij logica. En maak creatief gebruik van je omgeving. Met die gedachte ontwierp architect Koen Vandewalle de eerste kaswoning in België. Een zelfvoorzienende woning met een reuzeserre rondom. Koens geheim? Hij denkt verder dan wat is. Net zoals schilder Salvador Dalí met zijn Verzoeking van de Heilige Antonius. “Misschien kan Dalí’s olifant van 28 gebouwen hoog wel de realiteit zijn. Zolang we durven. Lef hebben. Lef om verder te graven dan ‘as is’.”
"Maak surrealisme realistisch."
Dat hij een artistieke opleiding achter de rug heeft, verbaast niemand. Want creatief en out of the box is architect Koen Vandewalle wel. Hij ontwierp de eerste, autonome bio-ecologische kaswoning in België. Centraal staan minimaal energieverbruik en circulair bouwen. En het beste: er staan nog wat gelijkaardige projecten op de agenda.
"Maak surrealisme realistisch. Laten we samen de grenzen aftasten voorbij zon, wind en olie."
Meer lezen rond kunst en klimaat?
Naast Koen Vandewalle werpen ook Nic Balthazar, Lieve Helsen en Hans Goossens hun frisse blik op vier tijdloze kunstwerken die hun visies weerspiegelen op een wereld die geconfronteerd wordt met klimaatverandering.
Download gratis het booklet Kunst en Klimaat via onderstaande knop.
KLIMAATUITDAGINGEN AANGAAN DOOR OUT OF THE BOX TE DENKEN
Voor de architectuur was er de schilderkunst. Tenminste voor Koen Vandewalle toch. De surrealistische doeken van Dalí waren altijd zijn favoriet. “Als tiener maakte ik kopietjes van zijn schilderijen. Maar de Verzoeking raakte me het meest. Het is mooi hoe de Egyptische Antonius afstand neemt van zijn rijkdom. Meer zelfs: hij verhuist naar een grot, weg van de verleidingen die dolen in de maatschappij. Gevolg? Een massa volgelingen gaat hem bewonderenswaardig achterna. Net omdat hij het anders deed. Anders dan de rest.”
“Zo hoort het. Zowel Antonius als Dalí denken verder dan wat is. Net zoals we dat vandaag ook moeten doen om toekomstige klimaatuitdagingen aan te gaan. Out of the box denken, de grenzen voorbij. Want we focussen zo sterk op dat ene probleem, CO2-uitstoot. En op die ene oplossing, fossiele brandstoffen reduceren. Maar wat als we verder zoeken? Misschien kan Dalí’s olifant van 28 gebouwen hoog wel de realiteit zijn. Zolang we durven. Lef hebben. Lef om verder te graven dan ‘as is’.”
DE MIDDENWEG OPZOEKEN: SURREALISME IN HET ENERGIEDEBAT
Koen trekt ook de parallel tussen surrealisme en het energieverhaal, zonne- en windenergie versus kerncentrale en gas. “Er zitten twee partijen rond de tafel. Enerzijds zetten beleidsmedewerkers in op hernieuwbare energie. Maar hun manier van denken is surreëel, onrealistisch. Want we kunnen duurzame vormen van energie nog niet opslaan. In de zomer hebben we een teveel, in de winter een tekort. Opnieuw: zoek verder dan wat je al kent. ”
“Anderzijds roept de andere kant dat het zo goed is. Met stookolie en gas. Maar eerlijk, die liggen ver achter ons. En kerncentrales als oplossing? Ook dat is surreëel, een illusie. Neen, die laten tienduizend jaar na datum nog een hoop afval achter. De oplossing ligt in het midden. Maak surrealisme realistisch. Laten we samen de grenzen aftasten voorbij zon, wind en olie.”
De Verzoeking van de Heilige Antonius van Salvador Dalí
Je weet dat het niet kan, en toch twijfel je bij de Verzoeking van de Heilige Antonius van de Spaanse kunstenaar Salvador Dalí. Surrealisme op z’n fraaist. Op het doek probeert Sint-Antonius al knielend te weerstaan aan zijn eigen verleidingen. Verleidingen afgebeeld op spinnenpotige olifanten en een paard, midden in de woestijn. Als dat maar goed afloopt.
“ Zowel Antonius als Dalí denken verder dan wat is. Net zoals we dat vandaag ook moeten doen om toekomstige klimaatuitdagingen aan te gaan. Out of the box denken, de grenzen voorbij.”
DE KASWONING VAN VANDEWALLE
Out of the box denken dus. Geen lege woorden voor Koen Vandewalle. Het is hoe hij te werk gaat als architect. Letterlijk. Want zijn eigen kaswoning, zijn thuis, is omhuld door een serre. “Het is onze verwarmingsinstallatie. Onderhouden doen we met de spons en water. That’s it. En in tegenstelling tot wat velen denken, is het even warm in de serre als erbuiten in de zomer en warmer dan buiten in de winter. Zelfs met een iets comfortabeler gevoel. De belangrijkste denkoefening voor mij was: wat heeft de natuur te bieden en hoe halen we het maximale daaruit?”
“Nog voordelen aan het kasconcept? De eeuwige lente. We kunnen het hele jaar door genieten van een terrasje in onze tuin. Dat verandert je manier van leven. In de waardevolle zin. Verder voorzien we onszelf van water. En de warmtepomp regelt de temperatuur van het sanitair water en de vloerverwarming op de badkamer. Zonnepanelen voorzien ons van energie in de zomer, in de winter aangevuld met elektriciteit van het net. Daar hangen we nog vast aan de opgelegde teller.”
EEN BEETJE KAS IS OOK GOED
Maar is een kaswoning wel voor iedereen toegankelijk? “Toegegeven: er hangt een prijskaartje aan vast. Maar net zoals de technieken bij Ecopuur is het voordelig op lange termijn. Waar we de investering een tijdje terug na twaalf jaar terugverdienden, is het vandaag na zeven à acht jaar al zover. Zeker met de huidige energieprijzen. Bovendien hoef je niet volledig ‘kas’ te gaan. Met een halve serre, pal op het zuiden gericht, geraak je ook al een heel eind. Of je kiest voor enkele toepassingen. Een warmtepomp, zonnepanelen, of je gaat voor een onafhankelijk watersysteem. Pols eens bij Ecopuur, zij helpen je wel verder.”
ODE AAN DE LOGICA
Het resultaat mag er zijn. Al loopt de bouw van een kaswoning niet altijd van een leien dakje. “De bouwsector blijft conservatief. Met als grootste obstakel de wet. Vergunningen. Want de kaswoning past nergens binnen de stedenbouwkundige regelgeving. Ook andere regels dagen de architect uit, zo mag je niet douchen met regenwater. Of ben je verplicht om overtollig regenwater te bufferen terwijl dit in bepaalde types grond geen zin heeft. It doesn’t make any sense. Dus mijn oproep: redeneer logisch. Laat de dwingende maatregelen voor wat ze zijn, en ga voor algemene richtlijnen. Dat geeft ruimte om elk terrein individueel te bekijken, en een aanpak op maat voor te stellen aan de regelgever. En ook: interageer met je omgeving. Want een gebouw kan je aanpassen, maar waar de zon opkomt niet. Richt je gebouw naar het zuiden, terwijl je jezelf ook beschermt tegen hittegolven. Zonder al te snel naar de technologie te grijpen. Begin bij logica.”
“Een algemene richtlijn zou beter zijn dan de dwingende regelgeving, zo kan je inspelen op de mogelijkheden op eigen terrein en een voorstel van aanpak formuleren naar de regelgever.”
Meer lezen rond kunst en klimaat?
Naast Koen Vandewalle werpen ook Nic Balthazar, Lieve Helsen en Hans Goossens hun frisse blik op vier tijdloze kunstwerken die hun visies weerspiegelen op een wereld die geconfronteerd wordt met klimaatverandering. Download gratis het booklet Kunst en Klimaat via onderstaande knop.
